Navigation – Plan du site

AccueilNuméros thématiques4De digitale brieveneditie als bas...

De digitale brieveneditie als basis voor de studie van het tijdschrift Van Nu en Straks

Bert Van Raemdonck

Résumés

L’étude de la revue Van Nu en Straks (1893-1894 ; 1896-1901) repose sur une longue tradition qui remonte au moment de la parution de son dernier numéro et se déroule, depuis lors, en plusieurs phases bien distinctes. À l’heure actuelle, la recherche se trouve dans une phase caractérisée par une approche interdisciplinaire, contextuelle et comparée. Afin de rendre possible une telle recherche, il est crucial de découvrir, d’inventorier, d’éditer et de publier des sources (nouvelles). Au xxie siècle, la façon la plus productive d’effectuer cela semble passer par l’utilisation de moyens électroniques. Or, tout porte à croire que le temps est mûr pour constituer un corpus électronique de lettres fournissant aux chercheurs tout le matériel nécessaire à l’étude approfondie de Van Nu en Straks. Dans la présente contribution, j’expose quelques avantages et désavantages d’une édition électronique de ces lettres et je décris les conditions à remplir pour qu’un tel projet puisse être mené à bien.

Haut de page

Texte intégral

Inleiding

1Van Nu en Straks (1893-1894; 1896-1901) wordt vaak beschouwd als het belangrijkste en meest invloedrijke tijdschrift uit de geschiedenis van de literatuur in Vlaanderen. In minder dan een decennium tijd introduceerde het in Vlaanderen het symbolisme, het naturalisme en de art nouveau, en effende het de weg naar nieuwe denkbeelden die gestoeld waren op filosofisch-wetenschappelijke gronden. Daarnaast was het ook een katalysator voor de verbreiding van het anarchisme als ideologie.

2De studie van het tijdschrift kan bogen op een traditie die in feite al een aanvang heeft genomen vanaf het moment dat het laatste nummer was verschenen. Vanaf dan is die studie in verscheidene fasen gebeurd, die allemaal hun eigen verdiensten en gebreken vertonen1. De fase waarin het onderzoek op dit moment verkeert, wordt getypeerd door een interdisciplinaire, contextuele en comparatistische benadering2. Van cruciaal belang om dergelijk onderzoek te voeren is het delven, inventariseren, editeren en publiceren van (nieuw) bronnenmateriaal. In de eenentwintigste eeuw lijkt de digitale manier om dat te doen de meest productieve en dus meest zinvolle.

3Onder meer dankzij het grondige onderzoek dat tijdens de voorbije jaren door het Centrum voor Teksteditie en Bronnenstudie (CTB) - het onderzoekscentrum van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (KANTL) - werd gevoerd, is de tijd rijp om een digitaal brievencorpus te ontwerpen waarin onderzoekers uit binnen- en buitenland het materiaal kunnen vinden voor een grondige en volledige studie van Van Nu en Straks. Die studie kan niet alleen literatuurwetenschappelijk van aard zijn, maar kan zich bijvoorbeeld ook situeren op het vlak van (kunst- en cultuur)geschiedenis, taalkunde, paleografie, enzovoort. Het FWO-onderzoeksproject dat ik in opdracht van CTB en de Universiteit Gent uitvoer, is precies de creatie van een dergelijk digitaal brievencorpus, met daarin zoveel mogelijk brieven in verband met Van Nu en Straks. In de eerste plaats gaat het om alles wat tijdens de voorbije decennia op papier is verschenen, daarna wordt ook nieuw materiaal aangepakt.

4In deze tekst zal ik het weinig of niet over Van Nu en Straks zelf hebben, omdat Stijn Vanclooster in zijn bijdrage al uitgebreid op de correspondentie rond het tijdschrift is ingegaan. De kern van mijn betoog is een pleidooi voor de publicatie van digitale brievenedities met het oog op de studie van literaire tijdschriften. Zoals Stijn Vanclooster in zijn bijdrage heeft verduidelijkt, valt uit de epistolaire bronnen van redacteuren, uitgevers, vormgevers, drukkers en andere medewerkers aan een tijdschrift een enorme schat aan primaire informatie over die tijdschriften te destilleren. Elektronische applicaties (die veelal specifiek voor dit soort onderzoek zijn ontworpen) bieden een groot scala aan mogelijkheden om die informatie te onthullen.

De digitale brieveneditie : nadelen

5Toen in oktober 2000 bij het CTB de eerste projecten van start gingen, beoogden een drietal van die projecten de publicatie van een brieveneditie. Misschien wel het meest ambitieuze van de drie - althans wat het aantal te editeren brieven betreft - was de uitgave van de correspondentie van Stijn Streuvels met zijn Nederlandstalige uitgevers, een project dat door Joke Debusschere werd uitgevoerd. Onder meer doordat die brieven heel wat interessante informatie over het werk en het leven van Streuvels bleken op te leveren, werd in 2002 beslist meteen een nieuw Streuvels-project op te starten, dat moest resulteren in een editie van diens brieven met zijn Duitstalige uitgevers. Zoals bleek uit de publicatie van de DVD De Vlaschaard 1943, een realisatie van de Erfgoedcel Kortrijk (die meteen ook een boek over de film publiceerde en er een tentoonstelling over maakte3), reveleert de studie van Streuvels’ contacten met zijn uitgevers en andere figuren uit de Duitse literaire en culturele wereld nogal wat interessant feitenmateriaal over diens carrière; de Erfgoedcel Kortrijk maakte voor het De Vlaschaard 1943-project dan ook gebruik van het werk dat Joke Debusschere verricht heeft.

6Omdat Debusschere de beide projecten van meet af aan digitaal had opgevat en uitgevoerd, en er niet alleen door haar zelf maar vooral ook door Edward Vanhoutte en Ron Van den Branden heel wat onderzoek was gevoerd in verband met het digitaal editeren van brievenmateriaal, ontstond in 2002 bij het CTB het plan om een digitaal corpus aan te leggen, waarin niet alleen de brieven van Streuvels maar ook die van andere Vlaamse schrijvers konden worden opgenomen. Uiteraard was het de bedoeling dat al die brievenedities qua editiewetenschappelijke en technisch-praktische principes op een gelijkaardige manier zouden worden opgevat.

7Omdat er zelfs op internationaal vlak op dat moment maar weinig vooronderzoek gebeurd was, startte het CTB het zogenaamde DALF-project op (Digital Archive of Letters in Flanders). DALF is de naam van een groeiende ‘textbase’ van brievenmateriaal waaruit verschillende producten kunnen gegenereerd worden, gaande van studie-edities met louter wetenschappelijke doeleinden tot leesedities voor een groter publiek. De brieven die volgens de DALF-Guidelines zijn gecodeerd4, hoeven echter niet noodzakelijk of uitsluitend tot een editie te leiden, maar kunnen net zo goed als onderzoekscorpus dienen, bijvoorbeeld voor historici, linguïsten of sociolinguïsten.

8Dit positieve nieuws heeft ook een keerzijde. Pas in de loop van 2009 zullen de beide Streuvels-projecten met de publicatie van de brieven bekroond worden. Dat heeft absoluut niets te maken met een gebrek aan werkkracht van Joke Debusschere of met de ondersteuning vanuit het CTB, integendeel. De reden voor de langdurige productietijd van deze brieveneditie is enerzijds dat het hier gaat om maar liefst 4.000 brieven, en anderzijds dat de productie van een digitale editie nu eenmaal een compleet ander soort werk is dan het vervaardigen van een gedrukte editie, of beter gezegd: veel méér dan dat laatste, waardoor de digitale editeur sowieso een aantal opdrachten te vervullen heeft waarover zijn ‘klassieke’ collega zich geen zorgen hoeft te maken. Wie een digitale brieveneditie maakt, moet niet alleen over een filologische kennis (zeg maar: alfa-kennis) beschikken, hij of zij zal ook een beetje als een bètawetenschapper moeten leren denken, en bijvoorbeeld inzicht krijgen in de wondere wereld van de algoritmen. Bovendien zal hij een computertaal onder de knie moeten krijgen om de getranscribeerde bronnen van ‘markup’ te voorzien (idealiter XML en/of de specifiekere TEI guidelines; daar kom ik later op terug).

9In de digitale editiewetenschap is er een discussie aan de gang over de wetenschappelijke waarde van edities die geen selectie van een basistekst of emendatie vooropstellen (zoals dat bij brievenedities de facto vaak het geval is, aangezien er meestal maar één versie van de brieven bewaard is), en die dus niet met de term ‘kritische’ editie kunnen bedacht worden. Sommigen beweren dat die edities net zo goed door getrainde apen kunnen geproduceerd worden. Ik ben ervan overtuigd dat zij zich vergissen, want voor elke (digitale) editie moeten er keuzes worden gemaakt, die nogal wat interdisciplinaire kennis vereisen, ook wanneer die keuzes niets met de selectie van een basistekst te maken hebben5.

10Nochtans is de kern van wat de digitale editeur doet, ondanks de nieuwe manier van denken en werken, in wezen niet zo sterk verschillend van wat de klassieke editeur verricht. Dino Buzetti en Jerome McGann verwoorden dat als volgt:

[P]resent work and future developments in digital scholarship evolve from critical models that we have inherited. The basic procedures and goals of scholarly editing will not change because of digital technology. True, the scale, range, and diversity of materials that can be subjected to scholarly formalization and analysis are all vastly augmented by these new tools. [...] Nonetheless, the goals of the scholar remain unaltered - preservation, acces, dissemination, and analysis-interpretation - as does the basic critical method, formalization6.

11Niettemin dient de digitale editeur dus wel degelijk een aantal vaardigheden te verwerven waarover zijn klassiek geschoolde collega zich geen zorgen hoeft te maken. Daarnaast zijn er nog meer nadelen of gevaren voor wie een digitale editie wil maken. In zijn evaluatie van enkele edities die in de eerste hoogdagen van het elektronisch editeren werden geproduceerd, somt Paul Eggert er enkele op:

Electronic scholarly editions launched bravely in the early heydays of hypertext have mostly failed or lapsed through lack of thought about the consequences of dependence on proprietary software, the ease with which electronic text files may be corrupted in comparison with those in print, and the sheer amount of work that would be required to bring these large-scale editorial projects to completion7.

12Voor vrijwel alle problemen die Eggert aankaart, bestaat er ondertussen weliswaar een remedie, zoals het gebruik van markup-talen die internationaal als standaard werden aanvaard, en die niet afhankelijk zijn van commerciële bedrijven of instanties (meer daarover bij ‘Praktische en technische voorwaarden’).

De digitale brieveneditie : voordelen

13Als we in alle eerlijkheid moeten toegeven dat de digitale manier van werken het arbeidsproces compliceert in plaats van het te vergemakkelijken of te versnellen, als er gevaren zijn voor de software-verwerking en het bewaren van de moeizaam gegenereerde digitale editie, en als er in wezen eigenlijk niet eens zo veel veranderd is, waarom zou een editeur vandaag dan toch voor een digitale editie opteren? Het antwoord is tweevoudig:

14- De digitale editie beantwoordt het meest aan de huidige zienswijze in verband met hoe een editie er moet uitzien, en biedt dus een aantal voordelen op korte termijn.

15- De digitale editie biedt de meeste garanties dat een toekomstige editeur (die weer een nieuwe zienswijze en een ander verwachtingspatroon ten opzichte van een editie zal hebben) er nog maximaal zijn voordeel uit zal kunnen halen. Dat is een groot voordeel op lange termijn.

16In het vervolg van mijn tekst zal ik die twee stellingen kort toelichten.

Voordelen op korte termijn

17In een recent artikel over wat wel zijn levenswerk mag worden genoemd, de editie van Geoffrey Chaucers Canterbury Tales, blikt editiewetenschapper Peter Robinson terug op de bijna twee decennia die dat gigantische project nu al aan de gang is. Hij beweert dat hij en zijn collega’s die aan het project gewerkt hebben gaandeweg een ander doel zijn gaan vooropstellen. Terwijl ze aanvankelijk meenden dat ze met hun monumentale werk voorgoed een standaard zouden kunnen neerzetten voor andere editeurs, zagen ze na de publicatie van een eerste CD-ROM in dat ze ondanks al hun onderzoek, theorievorming en innovatie inzake (digitaal) editeren niet meer de editeur maar de lezer als prioritair moesten beschouwen: “The movement from the first to the second CD-ROM marked a significant shift in our thinking. [...] [T]he aim of The Wife of Bath’s Prologue on CD-ROM [hun eerste publicatie, bvr] was to help editors edit; our aim now is also to help readers read8.”

18Robinson pleit voor edities die lezers uitnodigen om de aangeboden tekst zelf met de bronnen te vergelijken, en ook andere componenten van de editie moeten voor controle en eventuele correctie vatbaar zijn: “By inviting exploration rather than baffling it, such editions might help us all be better readers9.”

19Robinson verwoordt daarmee een basisprincipe waarover een groot deel van de editiewetenschappers het vandaag eens is, zeker in de Angelsaksische landen en de landen die zich daaraan spiegelen: sinds we digitaal kunnen editeren, is de lezer van een editie in feite een gebruiker geworden, die volgens zijn eigen verlangens en behoeften bronnen met elkaar moet kunnen vergelijken, emendaties moet kunnen controleren, eigen opmerkingen moet kunnen maken, enzovoort. Door die actieve exploratie van en participatie aan de digitale bestanden moet de lezer een beter begrip van de aangeboden tekst krijgen, en kan de editie er uiteindelijk zelf alleen maar beter van worden.

20Over dat standpunt bestaat vandaag een vrij grote consensus. Tot ongeveer twee decennia geleden was dat echter nog niet het geval. Toen heerste de gedachte dat een editeur naar de ultieme editie moest streven, een die niet meer voor verbetering vatbaar kon zijn, feilloos en compleet. Onder meer uit de ervaring in mijn eigen project rond Van Nu en Straks blijkt echter nog maar eens dat het ideaal van de ultieme editie soms een averechts effect kan hebben: juist doordat ze de eigen methodologie als volstrekt waterdicht en onfeilbaar beschouwden, namen editeuren uit een vorige generatie soms beslissingen die er achteraf beschouwd voor hebben gezorgd dat we vandaag toch weer alle oorspronkelijke bronnen moeten raadplegen om de informatie te verkrijgen die we willen hebben. In het beste geval kunnen we dus misschien wel lezers van die edities zijn, maar als gebruikers staan we in de kou10.

21Daarin verschillen die edities alvast van die waaraan ikzelf aan het werken ben. Wie de digitale brieven rond Van Nu en Straks zal raadplegen, zal dankzij automatisch gegenereerde concordanties en andere zoekmogelijkheden verbanden kunnen leggen en informatie kunnen reveleren waaraan ik als editeur niet eens gedacht heb. Hij zal zijn eigen deeledities uit de grotere databank kunnen destilleren, en voor die deeledities telkens kunnen kiezen tot op welk niveau het onderliggende kritische apparaat zichtbaar zal zijn. Zo genereert hij zelf de editie van zijn keuze, gaande van een wetenschappelijke studie-editie tot een leeseditie met minimale editeurs-interferentie. Voor het digitale brievencorpus rond Van Nu en Straks betekent dat concreet bijvoorbeeld dat de gebruiker de keuze zal hebben om ofwel alleen een geëditeerde leestekst van de brieven te bekijken, ofwel een diplomatische transcriptie van de bronnen, of zelfs de volledige XML-codering die onder de interface van de leeseditie verstopt zit. Daarnaast zal van alle brieven ook een digitale facsimile beschikbaar zijn.

22Het voordeel daarvan is dat de gebruiker niet gehinderd wordt door ballast die hij voor zijn eigen lectuur of onderzoek niet nodig heeft, terwijl hij extra informatie altijd kan oproepen, als hij dat alsnog noodzakelijk zou achten. Bovendien kan de gebruiker van een digitale editie ook uit het eigenlijke corpus van teksten diegene selecteren die hij wil lezen of gebruiken, en de andere overboord gooien: hij kan met andere woorden een soort bloemlezing samenstellen die aan zijn eigen noden en verwachtingen beantwoordt, zonder dat hij met de rest van het corpus rekening hoeft te houden. Een positief gevolg daarvan is dan weer dat de digitale editie veel ‘werkbaarder’, overzichtelijker en handiger is dan een gelijkaardig corpus van gedrukte teksten.

Voordelen op lange termijn

23Gebruiksvriendelijkheid, die beantwoordt aan de hedendaagse visie in verband met edities, is dus een eerste argument om ondanks de nadelen ervan toch een digitale editie te maken. Het andere argument is, zoals al gezegd, dat niet alleen de gebruiker van vandaag meer controle over het werk van de digitale editeur krijgt (waardoor hij als het ware meteen ook co-editeur wordt), maar ook de toekomstige editeur, die met min of meer hetzelfde materiaal wil werken, heeft meteen alle benodigdheden in handen om een uitgebreide, verbeterde versie van de bestaande editie te maken.

24Wie zoals ik vertrekt van een aantal oude papieren edities - in verband met Van Nu en Straks werden in het verleden al duizenden brieven op een of andere manier in boekvorm (of toch op papier) uitgegeven - moet een enorme hoeveelheid ‘dubbel’ werk uitvoeren vooraleer hij met echt nieuw materiaal aan de slag kan gaan. In mijn project gaat het om de helft van de werktijd: de eerste twee van de vier projectjaren die mij zijn toebedeeld, zullen volledig worden opgeslokt door het digitaliseren van eerder in papieren vorm gepubliceerde bronnen, en de verwerking daarvan. Concreet gaat het dan over het inscannen van die edities, het toepassen van OCR-software op de digitale beelden, het resultaat daarvan collationeren en - het grootste werk - het omzetten in XML-formaat volgens de DALF guidelines. Wie daarentegen een bestaande digitale editie wil aanvullen of corrigeren, kan daar meteen mee beginnen. Hij heeft alle noodzakelijke bronnen binnen handbereik en kan zelf (binnen de mogelijkheden van DALF, dat uitbreidbaar en corrigeerbaar is) annotaties of nieuw ontgonnen brieven toevoegen.

25Een volgende stap is de creatie van een digitaal forum of platform, waar onderzoekers aan een gemeenschappelijk corpus kunnen werken. Ze kunnen er elk hun annotaties of nieuwe teksten aan het corpus toevoegen, en ze zo meteen met hun collega’s delen. Zo ontstaan communities van onderzoekers die in principe wereldwijd met hetzelfde digitale corpus kunnen werken. Dat is een belangrijke vooruitgang, zeker voor de humane wetenschappen, waarin onderzoekers in tegenstelling tot hun collega’s uit de exacte wetenschappen tot nu toe nog altijd vaak tot individueel en regionaal gedetermineerd werk genoodzaakt waren.

Praktische en technische voorwaarden

26Opdat deze voordelen wel degelijk zouden gelden, moeten natuurlijk een aantal praktische en technische voorwaarden vervuld zijn. Zoals uit de hierboven geciteerde vaststelling van Paul Eggert bleek, ging het werk van sommige pioniers van het digitaal editeren min of meer verloren omdat ze geen rekening hielden met de afhankelijkheid van hun digitale bestanden ten opzichte van (commerciële) software die noodzakelijk was om ze te lezen of te verwerken.

27Dankzij het werk van het Text Encoding Initiative (TEI), dat ondertussen de vijfde update van zijn TEI Guidelines for Electronic Text Encoding and Interchange heeft ontwikkeld, en het in steeds toenemende mate gebruik van XML (eXtensible Markup Language) als markup-taal, is dat probleem ondertussen grotendeels verholpen11. De zogenaamde P5, de recentste versie van de TEI Guidelines, is overigens een aanpassing van die richtlijnen aan XML.

28De Guidelines van het TEI Consortium zijn een internationale en interdisciplinaire standaard om allerlei soorten literaire en linguïstische teksten weer te geven voor online onderzoek, onderwijs en bewaring. Doordat ze officieel de status van een standaard hebben, kan de editeur die ze hanteert op beide oren slapen: met een minimum aan waakzaamheid zal zijn werk niet verloren gaan. De elektonische editeur kan zich daarom best op de richtlijnen van het TEI inspireren.

29Dat hebben Edward Vanhoutte en Ron Van den Branden van het Centrum voor Teksteditie en Bronnenstudie ook gedaan, toen ze DALF hebben bedacht en ontwikkeld. De DALF Guidelines sluiten bij die van het TEI aan, waardoor ze dezelfde voordelen bieden. De opmaak van een corpus van geannoteerde brieftranscripties vereiste een aanpassing van het TEI-opmaakschema op twee gebieden. Enerzijds moest de meta-informatie over de bronnen worden uitgebreid, zodat de zoekmogelijkheden groter en verfijnder werden, en anderzijds moesten bepaalde elementen worden toegevoegd, waardoor er typisch epistolaire kenmerken zoals de enveloppe en het postscriptum apart konden worden gecodeerd. Die wijzigingen werden vastgelegd in een uitbreidingsmodule op de TEI opmaakset, de DALF DTD (Document Type Definition). Het resultaat is een ondertussen uitvoerig geteste set opmaakregels waarmee brieven, met al hun typische vormelijke aspecten, digitaal kunnen worden gecodeerd. Aangezien DALF uitbreidbaar is, kan het zonder probleem worden aangepast wanneer een editeur daar voor zijn eigen project behoefte aan zou hebben.

Slotbedenkingen

30Deze bijdrage is niet bedoeld om de klassieke brieveneditie in boekvorm af te wijzen. Alleen al daarom heb ik niet alleen voordelen maar ook nadelen van de digitale editie vermeld. ‘Klassiek’ editeren en digitaal editeren draaien grotendeels om dezelfde principes en beogen in wezen hetzelfde, maar hebben elk hun eigen theoretische en praktische implicaties, waardoor een vergelijking om te bepalen welke van de twee superieur zou zijn aan de andere, een onmogelijke en vooral zinloze onderneming is. Dat neemt niet weg dat ik in digitale edities een aantal voordelen terugvind die voor een bepaald soort onderzoek bijzonder interessant zijn.

31Boeken zullen altijd gemaakt en gelezen worden, ook boeken met geannoteerde brieven. Dat is prima. Het wordt gelukkig steeds gebruikelijker dat die brievenboeken van digitale bestanden afgeleid zijn, en dat die bestanden dan meer informatie bevatten dan in de boeken zelf te vinden is. Nogal wat hedendaagse tekstediteuren, waaronder Edward Vanhoutte, pleiten daarvoor: “I plead for a practice in which the construction of a digital archive that contains all data (encoded transcriptions, high-resolution image files etc.) differs from and precedes the generation of the edition12.”

32Een editie die op deze praktijk gestoeld is, kan eender welke vorm aannemen en hoeft dus niet noodzakelijk zijn wetenschappelijke onderlaag voortdurend te expliciteren, want de lezers / de gebruikers kunnen altijd op het ‘digitale archief’ (zeg maar: ‘de oer-editie’) terugvallen wanneer hun dat opportuun zou lijken13.

33De wetenschap, en zeker ook een interessante discipline als het literaire tijdschriftenonderzoek, kan veel baat hebben bij de publicatie van digitale brievenedities, omdat ze een ideaal vertrekpunt zijn om informatie en kennis over die tijdschriften te genereren. Dat u dat dan te danken heeft aan een stel getrainde apen, neemt u er dan wellicht wel graag bij.

Haut de page

Bibliographie

Buzetti (Dino) & McGann (Jerome), “Critical Editing in a Digital Horizon”, in Electronic Textual Editing, onder redactie van Lou Burnard, Katherine O’Brian O’Keefe & John Unsworth, New York, The Modern Language Association of America, 2006, pp. 53-73.

De Bont (Raf) & Reymenants (Geraldine) & Vandevoorde (Hans), Niet onder één vlag. Van Nu en Straks en de paradoxen van het fin de siècle, Gent, Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 2005.

Eggert (Paul), “Text-encoding, Theories of the Text, and the ‘Work-site’”, Literary and Linguistic Computing, vol. 20, nr. 4, 2005, pp. 425-435.

Ore (Espen), “Monkey Business - or What is an Edition?”, Literary and Linguistic Computing, vol. 19, nr. 1, 2004, pp. 35-44.

Robinson (Peter), “The Canterbury Tales and Other Medieval Texts”, in Electronic Textual Editing, onder redactie van Lou Burnard, Katherine O’Brian O’Keefe & John Unsworth, New York, The Modern Language Association of America, 2006, pp. 74-91.

Shillingburg (Peter), Scholarly Editing in the Computer Age: Theory and Practice, Athens/London, University of Georgia Press, 1986.

Vande Winkel (Roel) & Van Linthout (Ine), De Vlaschaard 1943. Een Vlaams boek in nazi-Duitsland en een Duitse film in bezet België, Kortrijk, Groeninghe, 2007.

Vanhoutte (Edward), “Where is the editor? Resistance in the Creation of an Electronic Critical Edition”, in DRH 98. Selected papers from Digital resources for the Humanities 1998, onder redactie van Marilyn Deegan, Jean Anderson, & Harold Short, London, Office for Humanities Communication, 2000, pp. 171-183.

Vanhoutte (Edward), “An Introduction to the TEI and the TEI Consortium”, Literary and Linguistic Computing, vol. 19, nr. 1, 2004, pp. 9-16.

Vanhoutte (Edward), “Prose Fiction and Modern Manuscripts: Limitations and Possibilities of Text Encoding for Electronic Editions”, in Electronic Textual Editing, onder redactie van Lou Burnard, Katherine O’Brian O’Keefe & John Unsworth, New York, The Modern Language Association of America, 2006, pp. 161-180.

Haut de page

Notes

1 Raymond Vervliet gaf een overzicht van die fasen tijdens de presentatie van het boek Niet onder één vlag. Van Nu en Sraks en de paradoxen van het fin de siècle, op 14 december 2005 in de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. De lezing van Vervliet is (nog) niet gepubliceerd.
2 Een voorlopig hoogtepunt daarvan is de publicatie van Niet onder één vlag. Van Nu en Sraks en de paradoxen van het fin de siècle, onder redactie van Raf de Bont, Geraldine Reymenants en Hans Vandevoorde. Het boek bundelt de bijdragen van een tweedaags colloquium dat op 30 en 31 oktober 2003 aan de Universiteit Gent plaatsvond.
3 Zie Vande Winkel (Roel) & Van Linthout (Ine), De Vlaschaard 1943. Een Vlaams boek in nazi-Duitsland en een Duitse film in bezet België, Kortrijk, Groeninghe, 2007. De tentoonstelling vond plaats van 31 maart tot 26 mei 2007 in het Nationaal Vlasmuseum van Kortrijk.
4 De DALF guidelines for the description and encoding of modern correspondence material, version 1.0 zijn raadpleegbaar via de website van het Centrum voor Teksteditie en Bronnenstudie: http://www.kantl.be/ctb/project/dalf/dalfdoc/.
5 De stelling dat getrainde apen ook tot dit soort werk in staat zouden zijn, wordt afdoende weerlegd door Ore (Espen), “Monkey Business - or What is an Edition?”, Literary and Linguistic Computing, vol. 19, nr. 1, 2004, pp. 35-44.
6 Buzetti (Dino) & McGann (Jerome), “Critical Editing in a Digital Horizon”, in Electronic Textual Editing, onder redactie van Lou Burnard, Katherine O’Brian O’Keefe & John Unsworth, New York, The Modern Language Association of America, 2006, p. 53.
7 Eggert (Paul), “Text-encoding, Theories of the Text, and the ‘Work-site’”, Literary and Linguistic Computing, vol. 20, nr. 4, 2005, p. 426.
8 Robinson (Peter), “The Canterbury Tales and Other Medieval Texts”, in Electronic Textual Editing, onder redactie van Lou Burnard, Katherine O’Brian O’Keefe & John Unsworth, New York, The Modern Language Association of America, 2006, p. 87.
9 Ibid., p. 88.
10 Belangrijk in de ‘aanval’ op de destijds heersende gedachte dat de editeur moet streven naar een soort ‘definitieve’ tekst was de publicatie van Shillingburg (Peter), Scholarly Editing in the Computer Age: Theory and Practice, Athens/London, University of Georgia Press, 1986.
11 Een korte maar gedegen introductie tot het TEI is te vinden in Vanhoutte (Edward), “An Introduction to the TEI and the TEI Consortium”, Literary and Linguistic Computing, vol. 19, nr. 1, 2004, pp. 9-16.
12 Vanhoutte (Edward), “Prose Fiction and Modern Manuscripts: Limitations and Possibilities of Text Encoding for Electronic Editions”, in Electronic Textual Editing, onder redactie van Lou Burnard, Katherine O’Brian O’Keefe & John Unsworth, New York, The Modern Language Association of America, 2006, p. 163.
13 Het theoretische model dat een onderscheid maakt tussen een digitaal archief en een digitale editie is een uitstekend vertrekpunt voor de digitale editeur, maar is m.i. nog voor uitbreiding en nuancering vatbaar. Tijdens het symposium ‘Brieven!’, georganiseerd door het Huygens Instituut en de Vrije Universiteit Amsterdam (Den Haag, 23 oktober 2007) heb ik geprobeerd om daar alvast een bijdrage toe te leveren. De lezing (met als titel “Nu op papier, straks digitaal. De pragmatische esthetica van een elektronische brieveneditie”) wordt in het najaar van 2008 samen met de andere lezingen van het symposium gepubliceerd in het Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde.
Haut de page

Pour citer cet article

Référence électronique

Bert Van Raemdonck, « De digitale brieveneditie als basis voor de studie van het tijdschrift Van Nu en Straks »COnTEXTES [En ligne], 4 | 2008, mis en ligne le 28 octobre 2008, consulté le 28 mars 2024. URL : http://journals.openedition.org/contextes/3893 ; DOI : https://doi.org/10.4000/contextes.3893

Haut de page

Auteur

Bert Van Raemdonck

FWO – Universiteit Gent

Haut de page

Droits d’auteur

CC-BY-NC-SA-4.0

Le texte seul est utilisable sous licence CC BY-NC-SA 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.

Haut de page
Search OpenEdition Search

You will be redirected to OpenEdition Search